پاداش مادي يا انگيزه دروني ؟

پاداش مادي يا انگيزه دروني ؟

فرستنده مقاله:مسعود رجایی

كدام يك ؟
پداش مادي يا انگيزه دروني ؟
روانشناسان كليه عواملي را كه موجود زنده و از جمله انسان را به فعاليت وا مي دارد و او را به جهت يا هدف خاصي سوق مي دهد انگيزه مي نامند .
انگيزه در زندگي انسان جايگاه بسيار مهمي دارد زيرا اولين عنصر تشكيل دهنده رفتار است انگيزه است كه باعث مي شود دانش آموزي ساعت ها به مطالعه روان شناسي بپردازد دانش آموزديگر به ورزش يا هنر روي آورد و ديگري به فراگيري دروس رياضي و يا فيزيك و ادبيات بپردازد انگيزه است كه يكي را به كسب ثروت و دومي را به تحصيل علم و دانش وا مي دارد و ديگري را در جهت خدمت به مردم سوق مي دهد . بسياري اوقات پدران و مادران با شكايت از اين كه فرزند باهوش و درسخوان آنان ديگر درس نمي خواند به مشاور مراجعه مي كنند اكثر آنان نا خود آگاه سبب اين مشكل شده اند موضوع اين است كه آنان ندانسته با دادن پاداش هاي مادي انگيزه دروني كودك را براي درس خواندن تضعيف كرده اند " ما خوشحاليم كه تو شاگرد اول شده اي بنابراين دوچرخه اي را بعنوان جايزه براي تو خريده ايم " اين كودك در سال آينده تا قول خريد موتور سيكلت را نگيرد درس نخواهد خواند زيرا پدر و مادر به چنين گوشزد كرده اند كه دوچرخه و پاداش مادي هدف اصلي تري است تا موفقيت در درس ، و شاگرد اول شدن تنها وسيله اي است براي رسيدن به هدف مادي و ملموس كه همان دوچرخه باشد و از نظر كودك شايد اين موضوع بديهي شود كه اگر بتوان به هدف مادي رسيد ديگر چه نيازي به درس خواندن است . دريك آزمايش تعدادي از كودكان دبستاني را كه بطور طبيعي به حل معماهاي تصويري علاقه مند بودند يعني انگيزه دروني داشتند به دو گروه تقسيم كردند گروه نخست براي هر پاسخ صحيح مبلغي پول دريافت داشتند اما به گروه دوم چيزي پرداخت نشد پس از چند روز كه از آزمايش گذشت ديده شد كه گروه دوم علاقه پيشين خود را به حل معما حفظ كرده بودند و در اوقات فراغت باز به آن كار مي پرداختند اما گروه نخست تنها در صورتي كه پولي دريافت مي كردند معما حل مي كردند و اوقات فراعت خود را به كار دگري مشغول مي شدند انگيزه بيروني مادي ، انگيزه دروني آنان را تضعيف كرده بود . تنها يك نوع انگيزه بيروني وجود دارد كه سبب تقويت انگيزه دروني مي شود و آن محبت و تشويق عاطفي و كلامي است . زماني كه دختر كوچكي براي مادرش كاري را انجام مي دهد لبخند رضايت مادر سبب مي شود كه او بار ديگر آن كار را بهتر و صميمانه تر انجام دهد . اما اگر مادر به او بگويد چون اين كار خوب را برايم انجام دادي بيا اين 500 تومام را بگير اين دختر كوچك از آن به بعد تا پول را نگيرد به مادر كمكي نخواهد كرد .


اين موضوع در روابط بين زن و شوهر نيز مصداق دارد .زماني كه زوجين به يكديگر علاقه مند هستند همه مشكلات زندگي را تحمل مي كنند زيرا انگيزه دروني براي زندگي مشترك دارند يعني انگيزه دروني ندارد براي نمونه دختري تنها با اصرار پدر ئ مادر خود به ازدواج مردي در آمده است و به او علاقه اي ندارد آنگاه شوهر كه اين بي علاقگي را مي بيند مي كوشد در مورد او از انگيزه هاي بيروني و مادي سود جويد براي او مرتبا هديه مي خرد دارايي خود را به نام او مي كند به وي از گل نازك تر نمي گويد و... خوب چه پيش مي آيد تا زماني كه دادن امتيازها ادامه دارد زن حرفي نمي زند اما به محض اين كه شريك زندگي قادر به به دادن امتياز بيشتري نبود اختلافات با شدت آشكار مي شود . خيلي اوقات زنان و شوهراني هم كه با علاقه و انگيزه دروني ازدواج كرده اند با شگفتي مي گويند : زماني كه جوان بوديم و آه در بساط نداشتيم و مشكلات ما را از هر سو در بر گرفته بود با يكديگر اختلافي نداشتيم اما نمي دانيم چطور شد كه با بهبود زندگي علاقه ما به يكديگر مانند گذشته نيست و مرتبا با هم درگيري داريم تعجبي ندارد آن زمان يك انگيزه دروني در كار بود سپس اين دو نفر سعي كردند پاداش هاي مادي را جايگزين انگيزه دروني كنند ( لباس ، جواهر ، اتومبيل و..) . زماني كه رزمندگان برحسب انگيزه دروني و ميهني مي جنگند هيچ نارضايتي و شكايت از سختي ندارند اما اگر اين فكر پديد آيد كه چه پاداش مادي در مقابل به من تعلق مي گيرد آنگاه همه انگيزه هاي مثبت از بين مي رود به قول افلاطون اگر از روي ايمان و عقيده بجكيم نيروي ما دو برابر مي شود .
در عرصه علم و هنر هم وضع بدين منوال است در هر كجا كه علم و هنر دولتي شده است و دانشمندان و هنرمندان بصورت كارمند دولت در آمده اند به جاي پرداختن به كار اصلي خود به فكر مزايا و ترفيع افتاده اند جامعه از آنان نصيبي نبرده است .
اين موضوع را در دانشگاه ها مي توان مشاهده كرد.
در اين ميان چيز مرموزي وجود دارد ؟ هيچ چيز اين امور از يك اصل ساده روان شناسي تبعيت مي كند زماني كه ما با اهميت دادن به انگيزه هاي بيروني و مقدم دانستن آنها انگيزه هاي دروني را تضعيف كنيم همه چيز را ندانسته به دست خود خراب كرده ايم .
آنچه در يك لبخند مهر آميز راستين يا گفتار پر مهر پنهان است از قوي ترين نيروگاه هاي اتمي و كارافزلرهاي ساخته انسان و ذخاير طلاي جهان هم نيرومند است .